Zona (gordelroos)

Wat is zona?

Zona wordt ook wel gordelroos of herpes zoster genoemd en is een virusinfectie die pijnlijke huiduitslag veroorzaakt. De uitslag zit meestal aan één kant van het bovenlichaam.

De infectie wordt veroorzaakt door hetzelfde virus dat waterpokken veroorzaakt, het varicella-zostervirus. Alleen mensen die eerder waterpokken hebben gehad, kunnen gordelroos krijgen.

Is zona besmettelijk?

Als je zona hebt, kun je het virus doorgeven aan iemand die nog niet immuun is voor waterpokken. Enkel dus aan personen die nooit waterpokken hebben gehad of niet zijn gevaccineerd. Je kunt ze echter geen zona geven.

Gordelroos kan het virus overdragen door direct contact met open wonden waar blaren zijn gebarsten. Wees voorzichtig totdat de blaasjes zijn ingedroogd en je korstjes hebt. Vermijd mensen te ontmoeten die geen waterpokken hebben gehad of niet zijn gevaccineerd, vooral mensen met een verzwakt immuunsysteem, zwangere vrouwen of pasgeborenen.

Wat zijn de symptomen van zona?

De uitslag en pijn van gordelroos kunnen overal op het lichaam voorkomen, maar het is gebruikelijk dat de uitslag in een beperkt gebied verschijnt, zoals in een gordel die zich uitstrekt rond de linker- of rechterkant van de borstkas of rug.

De uitslag kan ook voorkomen op het gezicht, in de nek, op de arm of het been. Het komt zelden voor dat gordelroos bilateraal optreedt, dat wil zeggen aan beide zijden van het lichaam.

Enkele dagen voor de huiduitslag kun je symptomen ervaren zoals:

• Hoofdpijn
• Gevoeligheid voor licht
• Een algemeen gevoel van ziekte

Deze beginfase wordt gevolgd door ongemak in een beperkt deel van de huid met symptomen zoals:

• Een pijnlijk branderig, verdoofd, tintelend of prikkend gevoel
• De huid wordt gevoelig bij aanraking

Na ongeveer drie tot zes dagen komt er het volgende bij:

• Huiduitslag op de plaats die pijn heeft gedaan. Op een lichte huid is de uitslag duidelijk zichtbaar, maar op een donkere huid kan hij moeilijker zichtbaar zijn.
• De uitslag ontwikkelt zich tot kleine, met vloeistof gevulde blaasjes die zich groeperen.
• De blaasjes barsten open en er vormen zich korstjes bovenop.

Pijn is vaak het eerste symptoom van gordelroos en verschilt van persoon tot persoon. Het is niet ongewoon dat de pijn merkbaar en intens is. De pijn neemt meestal na ongeveer een week af, maar sommige mensen hebben meerdere weken of zelfs langer pijn. Het risico op langdurige pijn neemt toe met de leeftijd.

De blaren genezen vanzelf binnen één tot twee weken. Na nog ongeveer een week zijn de korstjes eraf gevallen.

Wat is de oorzaak van zona?

Zona wordt ook wel herpes zoster genoemd. Het wordt veroorzaakt door hetzelfde virus dat waterpokken veroorzaakt, het varicella-zostervirus (VZV).

Nadat een waterpokkeninfectie is verdwenen, komt het virus het lichaam binnen via het zenuwstelsel van de huid. Het virus reist langs de zenuwvezels naar zenuwknopen in de buurt van het ruggenmerg. Daar sluimert het jarenlang en bij veel mensen gebeurt er niets meer.

Naarmate we ouder worden, kan het virus weer actief worden en langs de zenuw naar de huid reizen. Daar veroorzaakt het virus een nieuwe infectie in de vorm van zona, maar geen waterpokken. Dat kan gebeuren als het immuunsysteem ernstig verzwakt is (bijvoorbeeld door stress of vermoeidheid), maar de meeste mensen die gordelroos krijgen, zijn kerngezond.

Zona komt vaak voor bij mensen boven de 50 jaar. Alleen mensen die windpokken hebben gehad, kunnen gordelroos krijgen.

Wat kun je zelf doen tegen gordelroos?

Er zijn verschillende dingen die je zelf kunt doen. Hier zijn enkele voorbeelden:

• Pijnstillers. Je kunt pijnstillers met paracetamol gebruiken als je pijn hebt.
• Voorzichtig wassen. Houd de uitslag schoon en droog om infectie in de wondjes te voorkomen. Je kunt gemakkelijk bacteriën binnenbrengen als je krabt. Was de uitslag met water en zeep.
• Verlicht de jeuk. Je kunt de jeuk verlichten met bijvoorbeeld verkoelende balsem, koud water of een gel met aloë vera. Natte kompressen op de uitslag kunnen de pijn en jeuk verlichten. Vermijd het gebruik van crème met cortisone, omdat dit het risico op bacteriële infecties kan verhogen.

Behandeling van zona

De behandeling hangt af van de ernst van de symptomen. Milde symptomen kunnen worden behandeld met vrij verkrijgbare pijnstillers, maar in andere gevallen is dit niet voldoende en is het belangrijk om een huisarts te raadplegen voor effectieve pijnstilling bij zona.

Mensen ouder dan 50 jaar die ernstigere symptomen hebben, zoals hevige pijn nog voordat de huiduitslag verschijnt en veel huiduitslag, lopen een verhoogd risico op langdurige pijn. Tijdige en effectieve behandeling vermindert het risico op langdurige pijnklachten.

Gordelroos wordt in specifieke gevallen behandeld met een geneesmiddel dat het virus remt, bekend als antivirale behandeling. Om ervoor te zorgen dat het medicijn effectief is, moet de behandeling zo snel mogelijk beginnen, uiterlijk drie dagen nadat de uitslag is begonnen.

Er bestaat een vaccin tegen zona dat aanbevolen wordt voor mensen ouder dan 60 jaar en voor personen ouder dan 16 jaar met een verzwakt immuunsysteem. Bespreek met je huisarts of dit vaccin voor jou aangewezen is.

Wanneer moet je medische hulp inroepen?

Voor mensen onder de 50 jaar met milde symptomen is het niet nodig om medische hulp in te roepen, omdat de symptomen vaak vanzelf overgaan. Zoek medische hulp als je symptomen van zona hebt en een van de volgende dingen van toepassing is:

• Je bent ouder dan 50 jaar.
• Je immuunsysteem is aangetast.
• Je voelt je erg ziek.
• Je hebt uitslag of pijn in je gezicht.

Hoe kan Doktr je helpen?

Via de Doktr-app spreek je snel met een erkende huisarts via video, zonder afspraak. De huisarts kan je helpen bij het beoordelen van de symptomen en het geven van advies voor de behandeling.

Krijg snel hulp in de Doktr-app

Veelgestelde vragen

Hier volgen enkele vragen en antwoorden over gordelroos.

• Kun je meer dan één keer gordelroos krijgen?

  Ja, je kunt gordelroos meerdere keren krijgen. De meeste mensen krijgen de infectie niet meer dan één keer, maar het komt wel voor.

• Mag je gaan werken met zona?

  Praktisch gezien is zona geen reden om thuis te blijven. Pijn kan wel een reden zijn dat personen met zona even werkonbekwaam zijn.

  Personen met zona mogen echter gaan werken als de pijnklachten onder controle zijn. Vermijd echter contact met risicopatiënten.

• Wat is inwendige zona?

  Inwendige zona is een reactivatie van het varicella herpes zoster virus, maar dan zonder huiduitslag. Daardoor kun je een gecompliceerde infectie ontwikkelen zoals een hersenontsteking (encefalitis), hersenvliesontsteking (meningitis) of zenuwpijn.

  De symptomen van inwendige zona bestaan vaak uit koorts, rillingen, hevige zenuwpijn, hoofdpijn, spierpijn, tintelingen en vermoeidheid. Gelukkig komt het maar heel zelden voor. Mensen met een verzwakt immuunsysteem door medicatie, kanker of ouderen hebben een hoger risico op inwendige zona.

• Is zona gevaarlijk?

  Zona wordt beschouwd als een milde ziekte. Ouderen en personen met een verzwakt immuunsysteem hebben echter een verhoogd risico op complicatie en kunnen daarom ernstige medische problemen oplopen.

  Ook zona op het gezicht kan wel gevaarlijk zijn. Daarvoor moet je zo snel mogelijk (binnen de 72 uur) behandeld worden met antivirale medicaties.

Meer lezen

• Wondroos (erysipelas)
• Netelroos (urticaria)
• Schurft (scabiës)